Aditya L1 ISRO Solar Mission : સૂર્યનો અભ્યાસ કરવા માટે અવકાશમાં મોકલવામાં આવેલા ઈસરોના પ્રથમ સન મિશન આદિત્ય એલ1એ તેના વૈજ્ઞાનિક પ્રયોગ શરૂ કરી દીધા છે. સૂર્યનો અભ્યાસ કરવા માટે ભારતની પ્રથમ અવકાશ-આધારિત સૌર વેધશાળા પરના રિમોટ સેન્સિંગ પેલોડે પૃથ્વીથી 50,000 કિલોમીટરથી વધુ દૂર સુપરથર્મલ આયનો અથવા ખૂબ જ ઊર્જાસભર કણો અને ઇલેક્ટ્રોનને માપવાનું શરૂ કર્યું છે.
ઈસરોએ ટ્વિટર પર માહિતી આપી
ઈન્ડિયન સ્પેસ રિસર્ચ ઓર્ગેનાઈઝેશન (ISRO) એ ટ્વિટર પર એક પોસ્ટમાં આ માહિતી આપી. ઈસરોએ એ એક મિશન અપડેટમાં જણાવ્યુ છે કે, તે સુપ્રા થર્મલ અને એનર્જેટિક પાર્ટિકલ સ્પેક્ટ્રોમીટર (STEPS) નામના ડિવાઇસનું સેન્સર છે, જેણે વૈજ્ઞાનિક ડેટા એકત્રિત કરવાનું શરૂ કર્યું છે. ISROએ પોસ્ટમાં લખ્યુ છે, ‘આ ડેટા વૈજ્ઞાનિકોને પૃથ્વીની આસપાસના કણોના વર્તનનું વિશ્લેષણ કરવામાં મદદ કરશે.’
ઈસરોએ સમય સાથે ઊર્જાવાન કણોના વર્તનમાં ફેરફાર દર્શાવતો ગ્રાફ પણ શેર કર્યો છે. Y-અક્ષ “સંકલિત ગણતરી” રજૂ કરે છે, જે ઊર્જાવાન કણોના સંગ્રહને રજૂ કરવા માટે વપરાતો એકમ છે. એક્સ-અક્ષ યુટીસી (કોઓર્ડિનેટેડ યુનિવર્સલ ટાઇમ) માં સમય દર્શાવે છે. તેથી, એકંદરે, આલેખ સમયાંતરે સંકલિત ગણતરીઓમાં ભિન્નતા દર્શાવે છે. આ માપ પૃથ્વીના મેગ્નેટોસ્ફિયરમાં કરવામાં આવે છે. સમગ્ર ડેટા STEPS સેન્સર દ્વારા એકત્રિત કરવામાં આવે છે.
Aditya L1 અવકાશયાન મંગળવારે સવારે પૃથ્વીની ભ્રમણકક્ષામાંથી બહાર નીકળવાનું છે અને પૃથ્વી-સૂર્ય પ્રણાલીના L1 (લેગ્રેન્જ 1) બિંદુ તરફ આગળ વધવાનું શરૂ કરશે.
આદિત્ય એલ1 STEPS શું છે? (Aditya L1 STEPS)
STEPS માં છ સેન્સર છે, અને તેમાંથી દરેક સુપરથર્મલ અને ઊર્જાવાન આયનોને જુદી જુદી દિશામાં અવલોકન કરે છે અને માપે છે. આયનોની ઉર્જા ન્યુક્લિયન દીઠ 20 કિલોઈલેક્ટ્રોન વોલ્ટથી માંડીને ન્યુક્લિયન દીઠ પાંચ મેગાઈલેક્ટ્રોન વોલ્ટ સુધીની હોય છે. ભૌતિકશાસ્ત્રમાં, ન્યુક્લિયોન પ્રોટોન અથવા ન્યુટ્રોનનો સંદર્ભ આપે છે. આ દરમિયાન, ઈલેક્ટ્રોનની ઊર્જા એક મેગા ઈલેક્ટ્રોન વોલ્ટ કરતાં વધી જાય છે.
હાઇ ઉર્જા કણ સ્પેક્ટ્રોમીટરથી સુસજ્જ છે, જે આવા માપન કરવામાં મદદ કરે છે. આ અવલોકનોની મદદથી, વૈજ્ઞાનિકો પૃથ્વીના ચુંબકીય ક્ષેત્રની હાજરીમાં કણોના પ્રવર્તનનું વિશ્લેષણ કરી શકે છે.
ઈસરોએ 10 સપ્ટેમ્બર, 2023 ના રોજ STEPS ને સક્રિય કર્યું હતુ. આ સાધન પૃથ્વીથી 50,000 કિલોમીટરથી વધુના અંતરે કણોનું વિશ્લેષણ કરે છે, જે પૃથ્વીની ત્રિજ્યાના આઠ ગણા કરતાં વધુ છે. આનો અર્થ એ થયો કે આદિત્ય એલ1 પૃથ્વીના રેડિયેશન બેલ્ટ પ્રદેશની બહાર સારી રીતે સ્થિત છે. ISRO એ જરૂરી ઇન્સ્ટ્રુમેન્ટ હેલ્થની તપાસ પણ પૂર્ણ કરી, ત્યારબાદ ડેટા કલેક્શન ચાલુ રાખ્યું. આ પછી આદિત્ય-એલ1 પૃથ્વીથી 50,000 કિલોમીટરથી વધુ દૂર સુધી ગયું હતું.
આદિત્ય એલ1 શું કામગીરી કરશે?
2 સપ્ટેમ્બરે લોન્ચ કરવામાં આવેલ આદિત્ય-એલ1 મિશનનો ઉદ્દેશ્ય સૂર્યના ફોટોસ્ફિયર, ક્રોમોસ્ફિયર અને કોરોનાનો અભ્યાસ કરવાનો છે. તે અવકાશના હવામાનની ગતિશીલતા અને કણો અને ક્ષેત્રોના પ્રસારની પણ તપાસ કરશે. અવકાશયાન એ TL1I સાથે L1 પોઈન્ટ તરફની તેની સફર શરૂ કરીને પૃથ્વી તરફની ચાર પ્રદક્ષિણા સફળતાપૂર્વક પૂર્ણ કરી છે.