UDAY યોજના: ઉજ્વલ ડિસ્કોમ એશ્યોરન્સ યોજના વિશે સંપૂર્ણ માહિતી

UDAY યોજના: ઉજ્વલ ડિસ્કોમ એશ્યોરન્સ યોજના વિશે સંપૂર્ણ માહિતી. દેશના દરેક ખૂણે વીજળી પહોંચે તે સુનિશ્ચિત કરવામાં ભારતનું વીજ વિતરણ ક્ષેત્ર નિર્ણાયક ભૂમિકા ભજવે છે. જો કે, દેશભરમાં અનેક ડિસ્કોમ (ડિસ્ટ્રિબ્યુશન કંપનીઓ)એ નાણાકીય પડકારોનો સામનો કર્યો છે, જે તેમની વિશ્વસનીય અને સસ્તું વીજળી પૂરી પાડવાની ક્ષમતાને અવરોધે છે. આ મુદ્દાને ઉકેલવા માટે, ભારત સરકારે 2015 માં ઉજ્વલ ડિસ્કોમ એશ્યોરન્સ યોજના (UDAY) શરૂ કરી. અહીં એક વિહંગાવલોકન છે.

UDAY યોજના શું છે?

UDAY યોજના રાજ્યની માલિકીની પાવર ડિસ્ટ્રિબ્યુશન કંપનીઓ (DISCOMs) માં સકારાત્મક પરિવર્તન લાવવા માટે અસ્તિત્વમાં આવી છે. તેનો મુખ્ય ઉદ્દેશ્ય તમામ નાગરિકોને સસ્તું અને સુલભ 24×7 વીજ પુરવઠાની ઉપલબ્ધતા સુનિશ્ચિત કરવાનો છે. વધુમાં, UDAY યોજના આવક-બાજુની કાર્યક્ષમતા અને ખર્ચ-બાજુની કાર્યક્ષમતા સંબંધિત સમસ્યાઓને સંબોધવા માટે ડિઝાઇન કરવામાં આવી છે, જેનો હેતુ સમગ્ર દેશમાં ડિસ્કોમની એકંદર કામગીરી અને નાણાકીય સ્વાસ્થ્યને સુધારવાનો છે.

UDAY શા માટે શરૂ કરવામાં આવી?

ઉજ્જવલ ડિસ્કોમ એશ્યોરન્સ યોજના (UDAY) પાવર વિતરણ કંપનીઓના વ્યાપક નાણાકીય અને ઓપરેશનલ પુનરુત્થાનને પ્રાપ્ત કરવાના ઉદ્દેશ્ય સાથે રજૂ કરવામાં આવી હતી. વધુમાં, આ યોજનાનો હેતુ દેશના સૌથી દૂરના વિસ્તારોમાં પણ વીજળીની ઉપલબ્ધતા સુનિશ્ચિત કરવાનો છે, તે સુનિશ્ચિત કરીને કે દેશના દરેક ખૂણે વીજ પુરવઠો ઉપલબ્ધ છે.

UDAY ના ઉદ્દેશ્યો

અહીં UDAY યોજના સાથે સંકળાયેલા ઉદ્દેશ્યોની યાદી છે.

• ખર્ચમાં ઘટાડો: જૂની પાવર ટ્રાન્સમિશન સિસ્ટમ નીચા આઉટપુટ અને વધુ જાળવણી ખર્ચ તરફ દોરી જાય છે. પાવરની કિંમત ઘટાડવા માટે ટેકનોલોજી અને ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચરને અપગ્રેડ કરવું જરૂરી છે. આનાથી ઓપરેશનલ કાર્યક્ષમતામાં પણ વધારો થશે, જે વ્યાજના ખર્ચમાં નોંધપાત્ર ઘટાડો તરફ દોરી જશે.

• ઋણ પુનઃરચના: આ યોજના ડિસ્કોમને તેમની મુશ્કેલીગ્રસ્ત સ્થિતિમાંથી ઉત્થાન માટે દેવાની પુનર્ગઠન યોજના તરીકે કાર્ય કરે છે. તે ટેરિફને તર્કસંગત બનાવવા અને જ્યારે જરૂરી હોય ત્યારે ધીમે ધીમે કિંમતોમાં વધારો કરવા માટેની પદ્ધતિઓ રજૂ કરે છે. સિસ્ટમો અને મિકેનિઝમ્સનો અમલ કરીને, UDAY એ ડિસ્કોમમાં નાણાકીય શિસ્ત સ્થાપિત કરવાનો હેતુ ધરાવે છે.

• કાર્યક્ષમતામાં સુધારો: UDAY ટેક્નોલોજીકલ અને ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર અપગ્રેડ દ્વારા ડિસ્કોમની ઓપરેશનલ કાર્યક્ષમતામાં નોંધપાત્ર સુધારો કરવા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે. સ્માર્ટ મીટર ઇન્સ્ટોલેશન, ફીડર સેપરેટર્સ, સચોટ ડેટા સંગ્રહ અને વિશ્લેષણ પર ભાર મૂકવામાં આવે છે. ઉર્જા-કાર્યક્ષમ બલ્બ અને મીટર પણ ઉન્નતીકરણનો એક ભાગ છે.

• લાંબા ગાળાની ટકાઉપણું: આ યોજનાનો ઉદ્દેશ માત્ર ડિસ્કોમને બચાવવાનો જ નથી પણ તેમની લાંબા ગાળાની ટકાઉપણું માટે નાણાકીય પુનર્ગઠન યોજના પ્રદાન કરવાનો છે. પાવર પરચેઝ એગ્રીમેન્ટ્સ (PPAs) નું કડક પાલન સુનિશ્ચિત કરવું, બજાર-મૈત્રીપૂર્ણ વીજ સુધારાઓ રજૂ કરવા, અને વીજળીની ચોરી અટકાવવા માટે કડક પગલાં અમલમાં મૂકવા એ તમામ ખોટ કરતી ડિસ્કોમને નફાકારક અને ટકાઉ બિઝનેસ મોડલ્સમાં પરિવર્તિત કરવા માટે લેવામાં આવેલા પગલાં છે.

સહભાગી રાજ્યો માટે UDAY ના લાભો

અહીં એવા લાભોની યાદી છે જે ભાગ લેનાર ભારતીય રાજ્યો UDAY થી મેળવી શકે છે.

• આ યોજના વીજ ઉત્પાદનના ખર્ચને ઘટાડવા માટે કેન્દ્રીય સહાયક પગલાં પૂરા પાડે છે, જે ગ્રાહકો માટે વીજળીને વધુ સસ્તું બનાવે છે.

• સ્થાનિક રીતે ઉત્પાદિત કોલસાની ઉચ્ચ ઉપલબ્ધતા સુનિશ્ચિત કરવાથી વીજ ઉત્પાદન માટે સ્થિર અને વિશ્વસનીય બળતણ સ્ત્રોતને સુરક્ષિત કરવામાં મદદ મળે છે.

• પાવર પ્લાન્ટ્સને સરકાર દ્વારા નિર્ધારિત અને સૂચિત કિંમતો પર કોલસાના જોડાણો મળે છે, જે પારદર્શિતા અને ખર્ચ-અસરકારકતાને સુનિશ્ચિત કરે છે.

• કોલસાના ભાવને તર્કસંગત બનાવવાના પગલાં અમલમાં મૂકવાથી વીજ ઉત્પાદકો માટે વધુ સારું ખર્ચ વ્યવસ્થાપન થાય છે.

• કોલસાના જોડાણને શ્રેષ્ઠ બનાવવું અને પાવર પ્લાન્ટ્સ વચ્ચે કોલસાના વિનિમયને મંજૂરી આપવાથી કોલસાના વપરાશમાં કાર્યક્ષમતા વધે છે.

• ધોયેલા અને કચડી કોલસા સાથે પાવર પ્લાન્ટ પૂરા પાડવાથી દહન કાર્યક્ષમતામાં સુધારો થાય છે અને પર્યાવરણીય અસરો ઓછી થાય છે.

• સરકાર દ્વારા સૂચિત કિંમતો પર વધારાના કોલસાની ઉપલબ્ધતાની સુવિધા વીજ ઉત્પાદન માટે સતત પુરવઠો સુનિશ્ચિત કરે છે.

• આ યોજનાનો ઉદ્દેશ્ય આંતરરાજ્ય ટ્રાન્સમિશન લાઇનોના વિકાસને ઝડપી બનાવવાનો છે, જેનાથી પાવર વિતરણ અને વિશ્વસનીયતામાં સુધારો થાય છે.

• ખુલ્લી અને સ્પર્ધાત્મક બિડિંગ પ્રક્રિયાઓ દ્વારા પાવર ખરીદીને પ્રોત્સાહિત કરવાથી વાજબી કિંમત અને પ્રાપ્તિમાં પારદર્શિતા સુનિશ્ચિત થાય છે.

ઉદય: પડકારો

અહીં UDAY સાથે સંકળાયેલા પડકારોની યાદી છે.

• ડિસ્કોમને ઉચ્ચ એકંદર ટેકનિકલ અને વાણિજ્યિક (AT&C) ખોટ છે, જેમાં મોટાભાગના રાજ્યો 15%ના લક્ષ્યાંકને બદલે 20%ની નજીકના આંકડાનો અનુભવ કરી રહ્યા છે.

• રિન્યુએબલ એનર્જીની લોજિસ્ટિક્સ પ્રમાણમાં મોંઘી છે કારણ કે ઓછી કિંમતની પદ્ધતિઓ હજુ સુધી વિકસિત કરવામાં આવી નથી.

• ડિસ્કોમ દ્વારા સંચિત નોંધપાત્ર નુકસાનને જોતાં, તેમને નફાકારક બનવામાં નોંધપાત્ર સમય લાગશે.

ઉદય 2.0

UDAY 2.0 શું ઈચ્છે છે તે અહીં છે.

• આ યોજના એ સુનિશ્ચિત કરવા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે કે પાવર ડિસ્ટ્રિબ્યુશન કંપનીઓ (DISCOMs) પાવર જનરેટર્સને સમયસર ચૂકવણી કરે, આમ પાવર સેક્ટરની નાણાકીય સ્થિતિ સુધરે અને અવેતન લેણાંનો બોજ ઓછો થાય.

• UDAY 2.0 એ જરૂરી સમર્થન અને પ્રોત્સાહનો આપીને ગેસ આધારિત પાવર પ્લાન્ટ્સને પુનર્જીવિત કરવાનો ઉદ્દેશ્ય ધરાવે છે, જેનાથી આ પ્લાન્ટનો ઉપયોગ વધે છે અને એકંદર વીજ ઉત્પાદન ક્ષમતામાં વધારો થાય છે.

• આ યોજનાનો ઉદ્દેશ્ય વીજ ઉત્પાદન માટે બળતણનો સતત પુરવઠો સુનિશ્ચિત કરવાનો અને મોંઘી આયાત પર નિર્ભરતા ઘટાડવાનો, પાવર પ્લાન્ટ્સ દ્વારા સામનો કરવામાં આવતી કોલસાની અછતને ટૂંકા ગાળામાં દૂર કરવાનો છે.

• UDAY 2.0 સ્માર્ટ પ્રીપેડ વીજળી મીટરની સ્થાપનાને પ્રોત્સાહન આપે છે. આ ઉર્જા વપરાશના બહેતર સંચાલનમાં મદદ કરે છે અને ડિસ્કોમ પર નાણાકીય તણાવ ઘટાડે છે.

• કોવિડ-19 રોગચાળા દરમિયાન, અસંખ્ય ઉદ્યોગો અને સાહસો મહિનાઓ સુધી બંધ રહ્યા હતા, જેના પરિણામે પુરવઠાની માંગમાં ઘટાડો થયો હતો અને DISCOMsને દેવામાં નોંધપાત્ર વધારાનો સામનો કરવો પડ્યો હતો.

વારંવાર પૂછાતા પ્રશ્નો (FAQs)